Ból kolana - objawy, opis i leczenie

Miejsce występowania bólu stawu kolanowego oraz intensywność dolegliwości różnią się w zależności od przyczyny dolegliwości.

Do najczęstszych objawów należą:

• Obrzęk kolana,
• sztywność stawu,
• zaczerwienienie skóry,
• osłabienie i upośledzona stabilność stawów,
• nieprzyjemne trzeszczenie lub chrupanie,
• niemożność pełnego wyprostu nogi w kolanie.

Jednoczesny ból kolan i nóg również nie jest niczym wyjątkowym. Co jest powodem? Problemy z biodrami czy stopami mogą zmienić styl chodzenia, a poprzez złagodzenie bólu w innej części nóg, staw kolanowy ulega przeciążeniu. ^[1]

Zanim przejdziemy do samego zagadnienia bólu kolana, wyjaśnijmy najpierw jego anatomię. Jak wrażliwy jest ten staw?

Najczęstsze przyczyny bólu stawów kolanowych można podzielić na trzy grupy:

Ból kolana po urazie

• Uraz więzadła krzyżowego przedniego, czyli więzadła łączącego kość piszczelową z kością udową. Do jego pęknięcia dochodzi najczęściej podczas uprawiania sportu (narty, hokej, piłka nożna) podczas nagłej zmiany kierunku ruchu lub szybkiego zatrzymania. Pojawia się nagły ból w kolanie, uczucie trzaskania i braku stabilności. Pacjenci odczuwają ból kolana podczas zginania.
• Naderwana łąkotka Przyczyną tego urazu jest rotacja kolana pod obciążeniem lub nagłe ruchy, takie jak skakanie i uderzanie. Pojawi się ostry, silny ból w kolanie, który uniemożliwia jego obciążenie.
• Złamanie rzepki, czyli kości płaskiej znajdującej się w przedniej części kolana. Do złamania dochodzi podczas upadku bezpośrednio na kolano lub w przypadku osłabienia kości wskutek osteoporozy.

Zakres urazów kolana jest znacznie większy i może dotyczyć każdej struktury stawu kolanowego.

Problemy mechaniczne

• Zwyrodnienie chrząstki stawowej lub samych kości może prowadzić do oddzielenia się ich części i uwolnienia ich do przestrzeni stawowej. Te „obce” elementy uniemożliwiają płynny ruch stawu.
• Zwichnięcie (przemieszczenie) części stawu, na przykład przemieszczenie rzepki z pozycji z przodu kolana poza szparę stawową.

Zapalenie stawów a zwyrodnienie stawów

• Zwyrodnienie stawów, choroba zwyrodnieniowa chrząstki stawowej, atakuje wiele stawów, w tym kolano. Zużycie zwiększa się wraz z wiekiem i ogranicza naturalny, bezbolesny ruch stawu kolanowego. Typowym objawem jest ból kolana podczas wchodzenia po schodach lub ból kolana podczas dźwigania ciężarów.
• Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą zapalną stawów, w wyniku której ulegają one uszkodzeniu. Dotknięte stawy obejmują również kolana. Pacjenci mogą cierpieć na długotrwały ból kolana.
• Dna moczanowa, choroba zapalna stawów charakteryzująca się zwiększonym stężeniem kwasu moczowego we krwi i tworzeniem się kryształów w stawach, choć najczęściej atakuje duże palce u nóg, ale może również powodować ból kolan. Dotknięty staw jest opuchnięty, czerwony i bolesny. ^[3]

Ból, będący głównym objawem urazów i chorób stawu kolanowego, może mieć charakter ostry lub przewlekły.

Ostry ból jest często wynikiem urazu i zwykle ma charakter tymczasowy.

Przewlekły ból idzie w parze z długotrwałymi problemami z kolanem i często jego przyczyną jest kilka czynników (długotrwałe przeciążenia stawu, nadwaga, przebyte nieleczone kontuzje, choroby narządu ruchu). Typowym przykładem, kiedy pacjenci cierpią z powodu przewlekłego bólu kolana jest gonartroza. ^[4]

W przypadku bólu kolana priorytetem jest badanie przedmiotowe. Lekarz bada i dotyka stawu kolanowego oraz jego okolic. Monitoruje bolesność, ewentualny obrzęk, zaczerwienienie lub zmiany temperatury skóry. Sprawdzenie ruchomości stawu kolanowego i jego integralności to kolejna wskazówka w ustaleniu diagnozy.

Na podstawie wyników lekarz podejmie decyzję o zastosowaniu metod obrazowych i innych badań.

• Zdjęcia rentgenowskie ujawniają złamania i oznaki gonartrozy.
• Tomografia komputerowa (CT) może ujawnić inne problemy z kośćmi, w tym małe złamania.
• USG pokazuje tkanki miękkie wokół stawu kolanowego.
• Rezonans magnetyczny (MR) może potwierdzić uszkodzenia więzadeł, ścięgien, chrząstek i mięśni. ^[5]

Uwaga: Ból poniżej kolana może być związany ze zwiększonym napięciem mięśni i nadmiernym obciążeniem kolana. Rezonans magnetyczny pomoże wyjaśnić przyczynę.

• Każde pół kilograma nadwagi oznacza poczwórne obciążenie kolana podczas chodzenia, biegania lub wchodzenia po schodach. ^[6]

W leczeniu bólu kolana stosuje się leki w postaci tabletek i zastrzyków, fizjoterapię, a w najpoważniejszych przypadkach operację. Często jest to połączenie różnych postępować z dostosowaniem stylu życia. Dokładny sposób postępowania zależy od przyczyny dolegliwości i konkretnej diagnozy.

Skuteczne leki na ból kolana

• analgetyki (leki przeciwbólowe),
• kortykosteroidy (zastrzyki o działaniu przeciwzapalnym podaje się bezpośrednio do stawu),
• kwas hialuronowy (zastrzyki poprawiające ruchomość stawów),
• leczenie osoczem wzbogaconym (osocze o dużej zawartości płytek krwi podawane jest na staw w celu „wygojenia” uszkodzeń stawu i spowolnienia rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów).

Fizjoterapia

• Rehabilitacja pod okiem fizjoterapeuty pozwala na wzmocnienie mięśni w okolicy kolana. Celem jest poprawa stabilności i ruchomości stawu.
• Regularne ćwiczenia w domu zgodnie z zaleceniami fizjoterapeuty są częścią schematu leczenia bólu kolana.
• W przypadku niektórych pacjentów pomaga korekta nawyków ruchowych lub postawy.

Operacja

• Chirurgia artroskopowa (wprowadzenie metalowej sondy z kamerą bezpośrednio do stawu) służy diagnostyce i leczeniu urazu kolana, na przykład w przypadku uszkodzenia więzadeł lub chrząstki.
• Częściowa wymiana stawu kolanowego – podczas operacji chirurg wymienia tylko najbardziej uszkodzoną część stawu.
• Całkowita wymiana stawu kolanowego – wymiana stawu na nowy wykonany z metalu, tworzywa sztucznego i materiałów polimerowych.
• Osteotomia – interwencja chirurgiczna na stawie, która koryguje np. odchylenie kolana od prawidłowej pozycji. Zabieg ten może opóźnić całkowitą wymianę stawu kolanowego lub całkowicie jej zapobiec.

Ważne zalecenia w ramach zapobiegania bólowi kolana:

• Utrzymuj prawidłową wagę. Otyłość i nadwaga bardzo obciążają kolana.
• Włącz do swojego programu dnia regularne uprawianie sportu. Nie zapomnij o rozciągnięciu i rozgrzewce przed jakąkolwiek aktywnością fizyczną.
• W przypadku problemów z kolanami wybieraj sporty oszczędzające stawy (pływanie, aerobik w wodzie, joga, spacery). ^[8]

Ćwiczenia powinny stać się codzienną rutyną w przypadku bólu kolana. Prawidłowo dobrane i prawidłowo wykonane ćwiczenia bardzo korzystnie oddziałują na kolano.

Odpowiednie połączenie ćwiczeń rozciągających i wzmacniających poprawia ruchomość i funkcję stawów.

Nie zapominaj, że ból kolana może być również spowodowany problemami w innej części nogi – na przykład, gdy mięśnie wokół bioder są osłabione, obciążenie zostaje przeniesione na kolano. ^[9]

W przypadku niektórych diagnoz, takich jak choroba zwyrodnieniowa stawów, ból kolana może się nasilać w nocy. Jak w takiej sytuacji poprawić jakość snu?

• Znajdź najwygodniejszą pozycję do spania, na przykład z poduszką między kolanami.
• Jeśli wieczorem zażywasz leki na ból kolana, spróbuj leków przeciwbólowych o powolnym uwalnianiu.
• Wybierz twardszy materac piankowy, na którym lepiej rozłożony zostanie ciężar całego ciała. ^[10]

Jeśli pomimo bólu kolan chcesz prowadzić możliwie najbardziej aktywny tryb życia, przede wszystkim stosuj się do zaleceń lekarza i fizjoterapeuty.

• Zwróć uwagę na to, jak siedzisz i stoisz, aby np. nie wykręcać kolan lub nie obciążać tylko jednej nogi.
• Kupuj wysokiej jakości obuwie, szczególnie do uprawiania sportu.
• Nie ignoruj bólu i pozwól sobie w ciągu dnia przyjąć pozycję, która przynosi Ci ulgę.
• Jeśli podczas biegania odczuwasz ból kolana, twoje ciało daje ci sygnał, że nadszedł czas na odpoczynek lub podjęcie mniej forsownej aktywności.^[11],[12]

Taping na ból kolana może być dobrym sojusznikiem.

• Pomaga w walce z bólem, wspiera stabilność stawów i zapobiega kontuzjom.
• Taping można zastosować na przykład, jeśli ból odczuwany jest wewnątrz kolana. Towarzyszy zapaleniu ścięgien, naderwaniu łąkotki czy niektórym urazom więzadeł stawu kolanowego.
• Prawidłowego zakładania taśmy na kolano nauczy Cię fizjoterapeuta. ^[13]

• Zafunduj sobie dostateczną ilość warzyw i owoców (zawierają witaminy i przeciwutleniacze, które chronią komórki przed uszkodzeniem).
• Włącz do swojej diety kwasy tłuszczowe omega-3. Zmniejszają stany zapalne, mogąc w ten sposób złagodzić uczucie bólu.
• Pomyśl o dostarczaniu odpowiedniej ilości witaminy C, która jest ważna dla zdrowia stawów. ^[14]

Wiele zespołów naukowych pracuje nad nowymi sposobami leczenia bólu kolana.

• Uniwersytet w Bazylei wprowadził procedurę chirurgiczną, podczas której pacjentom z uszkodzoną chrząstką lub chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego wstrzykuje się własną tkankę chrzęstną bezpośrednio do zajętego stawu. Lekarze pobierają niewielką ilość tkanki z przegrody nosowej i pozwalają jej urosnąć do kilku krotności pierwotnego rozmiaru w warunkach laboratoryjnych. Następnie podczas operacji wprowadza się ją w uszkodzone kolano. Operowaną nogę musi pozostać w spoczynku przez około tydzień, po czym pacjenci rozpoczynają rehabilitację. Umiarkowana aktywność fizyczna jest możliwa po trzech miesiącach, pełne obciążenie po roku od operacji. ^[15]
• Kolejna innowacyjna procedura amerykańskich lekarzy polega na zastąpieniu uszkodzonej chrząstki materiałem hydrożelowym, który jest trzykrotnie bardziej odporny na zużycie niż pierwotna chrząstka. Obecnie prowadzone są badania na zwierzętach, a badania kliniczne odbędą się w kolejnej fazie. ^[16]
• Z kolei ustalenia Uniwersytetu Wiedeńskiego nie potwierdziły, że kannabidiol (substancja występująca w konopiach indyjskich) działa przeciwbólowo u pacjentów z zaawansowaną gonartrozą.^[17]