Gonartroza - objawy, opis i leczenie

Na rozwój gonartrozy wpływa wiele czynników. Swoją rolę odgrywają wiek i naturalne zużycie stawów. Do pozostałych przyczyn należy:

• Uprzednia kontuzja kolana,
• praca wymagająca fizycznie,
• intensywne uprawianie sportu (np. bieganie),
• nadwaga (nadmierna waga obciąża stawy),
• obciążenie genetyczne (występowanie gonartrozy w rodzinie). ^[6]

Za czynnik ryzyka uważa się także płeć żeńską – artroza występuje częściej u kobiet, niezależnie od wieku. Osoby z cukrzycą, wysokim poziomem cholesterolu i niedoborem witaminy D są bardziej podatne na gonartrozę.^[7]

Przyczyną gonartrozy mogą być także różne deformacje stawu kolanowego. ^[8]

Do oceny ciężkości gonartrozy stosuje się pięciostopniową skalę. Stopnie 0 – 4 wyraźnie wskazują, jak bardzo staw kolanowy jest uszkodzony i jaki jest typowy sposób postępowania dla danego stopnia.

Stopień 0

• Normalny stan stawu.
• Nie ma widocznych oznak gonartrozy, a funkcja stawu nie jest w żaden sposób ograniczona.

Stopień 1

• W stawie kolanowym dochodzi do niewielkiego ubytku chrząstki i mogą pojawić się w nim drobne narośla kostne.
• W I stopniu gonartrozy pacjenci zwykle nie odczuwają bólu i nie wymagają leczenia. Jednak lekarze zalecają rozpoczęcie od ćwiczeń, aby spowolnić postęp gonartrozy.

Stopień 2

• Gonartroza II stopnia uważana jest za łagodne stadium choroby.
• Badanie rentgenowskie wykazuje nasilające się narośla kostne, lecz wielkość chrząstki jest nadal wystarczająca.
• Poszczególne części stawu nie ocierają się o siebie, a zakres ruchu stawu kolanowego mieści się w normie.

Stopień 3

• W III stopniu gonartrozy chrząstka w kolanie jest wyraźnie uszkodzona, a przestrzeń stawowa jest zmniejszona.
• Pacjenci często odczuwają ból podczas chodzenia, biegania, schylania się i innych ruchów.
• Często występuje sztywność stawów rano i obrzęk kolan po wysiłku fizycznym.
• Jeśli schematy leczenia i powszechnie stosowane leki przeciwbólowe nie przynoszą ulgi, lekarze mogą zalecić leczenie opioidami (silnymi lekami przeciwbólowymi) lub kortykosteroidami (zastrzyki w chore kolano).

Stopień 4

• Gonartroza III stopnia jest ostatnim, najpoważniejszym etapem choroby.
• Pacjenci odczuwają silny ból, a ruch stawu podczas chodzenia i innych czynności sprawia im problem.
• Przestrzeń stawowa ulega znacznemu zmniejszeniu, ilość płynu stawowego zostaje zmniejszona do minimum, a ubytek chrząstki jest niemal całkowity.
• W przypadku artrozy IV stopnia zwykle przystępuje się do leczenia operacyjnego. ^[12]

Terapia gonartrozy kolana koncentruje się na łagodzeniu bólu i zapobieganiu nasilaniu się problemów.

Nie ma uniwersalnego leku na gonartrozę kolana i na początku leczenia zaleca się przede wszystkim modyfikację codziennych nawyków.

• Pacjenci powinni unikać czynności, które nasilają ból lub obrzęk kolana (np. wchodzenie po schodach).
• Częścią zmodyfikowanego programu powinny być regularne ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni kolan, równowagi i koordynacji ruchowej. W doborze odpowiednich ćwiczeń i aktywności fizycznej najlepiej może pomóc fizjoterapeuta.
• W przypadku nadwagi, wskazane jest dostosowanie trybu życia i zmniejszenie masy ciała. Ponadto dodatkowe kilogramy obciążają wszystkie stawy.

Zapalenia stawów kolana nie można leczyć za pomocą ortezy, ale okazjonalne użycie tego sprzętu zapewni stabilność i ułatwi ruch.^[14]

Silny ból ograniczający chorego w codziennej aktywności oraz wysoki stopień gonartrozy mogą stanowić wskazania do leczenia operacyjnego. Rodzaj i zakres operacji zależy od stanu stawu kolanowego.

Artroskopia – zabieg endoskopowy (mini inwazyjny), podczas którego chirurg bada staw kolanowy od wewnątrz i jednocześnie może leczyć chrząstkę stawową lub inne części stawu.^[16]

Wymiana stawu kolanowego – wymiana może być częściowa lub całkowita.

Przy częściowej wymianie zmieniana jest tylko uszkodzona część stawu. W endoprotezie całkowitej (TEP) dolna część kości udowej i górna część kości piszczelowej są zastępowane materiałem metalowym. Pomiędzy te części umieszczana jest płyta polietylenowa, która zapobiega ocieraniu się o siebie metalowych elementów.

Po całkowitej endoprotezoplastyce stawu kolanowego należy przestrzegać kilku zasad:

• Obrzęk pooperacyjny można złagodzić poprzez uniesienie operowanej kończyny i stosowanie zimnych okładów.
• Wszelkie objawy infekcji (gorączka, zaczerwienienie, nasilający się ból w miejscu zabiegu) wymagają konsultacji z lekarzem.
• Po operacji nie można prowadzić samochodu. Gojenie po operacji trwa kilka tygodni.
• Modyfikacja środowiska domowego pomaga zmniejszyć ryzyko upadku i uszkodzenia nowego stawu. Zaleca się usunięcie luźno leżących dywaników i stosowanie podwyższonej nakładki na toaletę, mat antypoślizgowych podczas brania prysznica lub różnych środków pomocy przy ubieraniu i zakładaniu butów.

Po zabiegu konieczna jest rehabilitacja pod okiem fizjoterapeuty.^[17]

• Stosowanie ortez, bandaży czy zimnych i ciepłych okładów można określić jako leczenie uzupełniające gonartrozy.
• Akupunktura jako alternatywna metoda łagodzenia bólu w gonartrozie wykorzystuje cienkie igły, które akupunkturzysta wprowadza w różne miejsca kończyny dolnej.^[18]
• Taping kolana w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów może złagodzić ból. Taping zazwyczaj wykonuje fizjoterapeuta, ale pacjent może się go także nauczyć samodzielnie.^[19]