Stopa cukrzycowa - objawy, opis i leczenie

Głównymi objawami zespołu stopy cukrzycowej są:

• Zmiany w odczuwaniu temperatury, nacisku stóp.
• Zmiany w odczuwaniu bólu nóg.
• Nadmierne rogowacenie skóry (hiperkeratoza).
• Powstawanie odcisków.
• Tworzenie się owrzodzeń na palcach, sklepieniu stopy i piętach^[1].

W przypadku infekcji towarzyszącej u pacjentów ze stopą cukrzycową może wystąpić gorączka, dreszcze i wahania poziomu cukru we krwi. ^[2] Dokładna postać objawów stopy cukrzycowej może być różna w zależności od tego, czy przyczyną jest uszkodzenie nerwów, czy zaburzenia krążenia w kończynach.

• Problemy pochodzenia neurologicznego ujawniają się najczęściej owrzodzeniem na dolnej części dużego palca u nogi lub na pięcie, czyli w miejscu największego nacisku na stopę. Rany zwykle nie są bolesne, a noga jest ciepła i różowa.
• Natomiast problemy z krążeniem krwi w nogach prowadzą do owrzodzeń na czubkach palców, między palcami lub na pięcie. Rany są bolesne, a noga jest zimna i niebieskawa. ^[3]

• Źle kontrolowana cukrzyca (poziom cukru we krwi przez dłuższy czas nie utrzymuje się w prawidłowym zakresie),
• nadwaga,
• wysokie ciśnienie krwi,
• podwyższony poziom cholesterolu,
• zmniejszone odczuwanie bólu, przy którym łatwo przeoczyć początkowe problemy,
• niewystarczająca pielęgnacja stóp. ^[7]

Stadia stopy cukrzycowej wskazują na stopień ciężkości ran i uszkodzeń stopy. Stosowana jest na przykład klasyfikacja według Wagnera.

I stopień – u pacjenta występują owrzodzenia tylko na powierzchni skóry (owrzodzenie powierzchowne).
II stopień – pojawiają się głębsze owrzodzenia, ale bez poważnej infekcji.
III stopień – głębokie owrzodzenia sięgające kości lub stawów, lub owrzodzenia nie są aż tak głębokie, ale mają poważną infekcję.
IV stopień – gangrena (obumarcie tkanki) pojawia się na palcach, piętach i innych częściach stóp.
V stopień – gangrena obejmuje całą nogę ^[8].

• Podczas stawiania diagnozy ważne jest, aby przekazać lekarzowi wszystkie informacje dotyczące cukrzycy, powikłań z nią związanych i pierwszych oznak uszkodzeń skóry stóp. Należy także wspomnieć, czy palisz i czy masz trudności z chodzeniem.
• Lekarz dokładnie sprawdza stan nóg – osłuchuje tętnice stetoskopem, bada palpacyjnie tętno i obserwuje, czy na nogach nie występują obrzęki, pęcherze, siniaki lub deformacje kostne (np. palce młotkowate). Należy sprawdzić także obuwie, gdyż nieodpowiednie obuwie bardzo często jest przyczyną powstawania ran na stopach.
• Pacjenci z rozwiniętym zespołem stopy cukrzycowej poddawani są badaniu neurologicznemu i naczyniowemu kończyn dolnych oraz wymazowi z rany w celu wykrycia obecności infekcji. W razie potrzeby wykonuje się prześwietlenie stopy, a stan cukrzycy sprawdza się na podstawie badań krwi.^[9]

• Stopa cukrzycowa goi się jedynie u dwóch trzecich pacjentów.
• Prawie 30% przypadków kończy się amputacją o różnym zakresie.
• Cztery na pięć przypadków stopy cukrzycowej powodują problemy zewnętrzne, takie jak niewłaściwe obuwie. ^[10]

Stopa cukrzycowa to poważna choroba, która może powodować wiele powikłań, jeśli nie jest prawidłowo leczona.

• Infekcje: Stopa cukrzycowa jest podatna na infekcje.
• Gangrena: Gangrena jest ciężką postacią infekcji. Powoduje obumieranie tkanek. Może prowadzić do amputacji dotkniętej kończyny.
• Owrzodzenia: Stopa cukrzycowa może powodować owrzodzenia stóp. Mogą one ulec zakażeniu i pogarszać się.
• Zaburzenia krążenia krwi: Mogą powodować obrzęk, ból i przebarwienia skóry.

• Systematyczne oczyszczanie owrzodzeń, leczenie infekcji, kontrola wydzieliny z rany i wspomaganie gojenia.
• Koniecznością jest ochrona przed dalszymi ranami.
• Zastosowanie nowoczesnych materiałów ochronnych – bandaży, do tzw. gojenia na mokro, które mogą stworzyć dobre warunki do gojenia się ran. ^[14]

Pielęgnacja stopy u chorych na cukrzycę jest integralną częścią życia. Nie tylko zdrowe stopy wymagają regularnej pielęgnacji, pielęgnacja stóp cukrzycowych jest o wiele ważniejsza.

• Codziennie sprawdzaj stan stóp. Zwróć uwagę na wszelkie zmiany skórne, pęknięcia, rany lub siniaki.
• Dbaj o codzienną higienę stóp.
• Ostrożnie przycinaj paznokcie u nóg i nie rezygnuj z profesjonalnego pedicure.
• Noś wygodne buty w odpowiednim rozmiarze i skarpetki.
• Chroń swoje stopy przed ekstremalnymi temperaturami – gorącymi i zimnymi. ^[15]

Smarowanie stopy cukrzycowej może mieć pozytywne skutki, takie jak nawilżenie, ochrona, gojenie i komfort. Wybór maści zależy od indywidualnych potrzeb. Na ogół stosuje się maści nawilżające, maści zawierające środki antyseptyczne, antybiotyki lub kortykosteroidy.

Zapobieganie zespołowi stopy cukrzycowej jest ważne dla utrzymania funkcjonalnej kończyny i może znacznie zmniejszyć liczbę amputacji. Co dokładnie należy zrobić, aby zapobiec występowaniu stopy cukrzycowej?

• Przestrzegaj ustalonego leczenia cukrzycy i regularnie sprawdzaj poziom cukru we krwi.
• Regularnie chodź na badanie stóp do lekarza.
• Naucz się rozpoznawać wczesne objawy stopy cukrzycowej.
• Nie zapominaj o znaczeniu elastycznego, odpowiednio szerokiego obuwia bez twardych szwów.
• Podnosząc ciężkie przedmioty, używaj nóg, a nie ramion.
• Codziennie sprawdzaj swoje stopy, łącznie z przestrzenią między palcami. Delikatnie usuwaj stwardniałą, suchą skórę i smaruj stopy.
• Nie chodź boso i nakładaj bawełniane skarpetki.
• Nie pal.
• W przypadku pojawienia się nowej rany na nodze, bólu, obrzęku lub nietypowych zmian na skórze nogi należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. ^[17]

Jako pacjent ze stopą cukrzycową w gabinecie lekarskim możesz spotkać się z wieloma fachowymi określeniami. Dzięki słownikowi najpopularniejszych terminów medycznych lepiej zrozumiesz, co mówi Ci lekarz.

• Neuropatia cukrzycowa – uszkodzenie nerwów towarzyszących cukrzycy, które objawia się zmniejszoną wrażliwością stóp. Jest to czynnik ryzyka drobnych urazów nóg ^[18].
• Mikroangiopatia cukrzycowa – uszkodzenie małych naczyń krwionośnych, które pogarsza przepływ krwi w dotkniętych chorobą częściach ciała, np. w nogach. Towarzyszy cukrzycy. ^[19]
• Glikemia – poziom glukozy (cukru) we krwi. ^[20]
• Owrzodzenia – powstawanie wrzodów. ^[21]
• Débridement – chirurgiczne oczyszczenie rany, podczas którego usuwa się martwiczą (obumarłą) tkankę. ^[22]
• Granulacja– faza gojenia się rany, podczas której tworzą się nowe naczynia krwionośne i tkanki umożliwiające gojenie się rany ^[23]
• Podiatria – dziedzina zajmująca się diagnostyką i leczeniem chorób stóp, w tym zespołu stopy cukrzycowej. Pracują w nim lekarze, fizjoterapeuci, pielęgniarki, podolodzy i wyspecjalizowani producenci obuwia. ^[24]