Niedokrwienie kończyn dolnych - objawy, opis i leczenie
Autor MUDr. Peter Bednarčík CSc.
Rewizja
Jest Ci zimno w stopy lub czasami utykasz? Bolą Cię stopy, a ból ustępuje po zatrzymaniu się i krótkim odpoczynku? Niedokrwienie kończyn dolnych charakteryzuje się następującymi problemami. Ignorowanie ich może prowadzić do poważnych uszkodzeń kończyny, a w najcięższych przypadkach nawet do amputacji.
Dowiedz się, jak rozpoznać objawy niedokrwienia kończyn dolnych, jakie są jego przyczyny i możliwości leczenia. Czy wiesz, jak złagodzić objawy takie jak ból, stan zapalny i zaburzenia krążenia krwi, które towarzyszą tej chorobie? [1] Przeczytaj więcej tutaj.
Objawy niedokrwienia
Objawy niedokrwienia różnią się w zależności od tego, czy jest to niedokrwienie ostre czy krytyczne.
Ostre niedokrwienie kończyn dolnych objawia się następującymi objawami:
- Ból kończyny, który stopniowo się nasila,
- blada skóra na nodze,
- zimna kończyna,
- pogorszenie lub zanik tętna w nodze,
- odrętwienie. [2]
Krytyczna choroba niedokrwienie kończyn dolnych i jej objawy:
- Ból spoczynkowy w kończynie,
- owrzodzenia lub otwarte zakażone rany,
- błyszcząca, gładka i sucha skóra stóp,
- zmiany w tętnie w nodze,
- sucha zgorzel (uszkodzenie tkanki, która z powodu zaburzonego ukrwienia wysycha i czernieje). [3]
Niedokrwienie nogi może objawiać się także okresowym utykaniem (chromanie przestankowe).
Tylko lekarz może postawić prawidłową diagnozę. Nie korzystaj z tego ani żadnego innego artykułu w internecie, by postawić sobie diagnozę. Nie zwlekaj z wizytą u lekarza i zajmij się swoim stanem zdrowia odpowiednio wcześnie.
Opis i przyczyny niedokrwienia kończyn dolnych
Co to jest niedokrwienie?
Niedokrwienie to nazwa nadana stanowi, w którym niektóre tkanki lub narządy nie przeżywają i ulegają uszkodzeniu. Istotą niedokrwienia jest brak tlenu i składników odżywczych w tkankach. Niedokrwienie może dotyczyć nóg (niedokrwienie kończyn dolnych), rąk, serca lub mózgu. [5]
- Ostre niedokrwienie kończyn dolnych – nagłe i gwałtowne pogorszenie krążenia krwi w nogach lub całkowita utrata tętna w kończynach dolnych.
- Krytyczne niedokrwienie – zaawansowane stadium choroby tętnic obwodowych, które upośledza krążenie krwi w kończynach dolnych.[6]
Niedokrwienie kończyn dolnych – Galeria zdjęć
Niedokrwienie kończyn dolnych - przyczyny choroby
Ostre niedokrwienie kończyn dolnych jest zazwyczaj związane z zakrzepicą (tworzeniem się skrzepów krwi w naczyniach krwionośnych). Najczęstszą przyczyną zakrzepicy jest miażdżyca czyli tworzenie się blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych.
- Część przypadków ostrego niedokrwienia jest spowodowana zatorowością (zablokowaniem naczynia przez zator, czyli skrzep krwi lub tkankę tłuszczową).
- Rzadziej przyczyną są urazy lub tworzenie się torbieli. [7]
Przyczyną niedokrwienia krytycznego jest choroba naczyń obwodowych, która występuje, gdy w naczyniach krwionośnych gromadzą się cząsteczki tłuszczu. [8]
Diagnostyka niedokrwienia kończyn dolnych
Podczas diagnozowania niedokrwienia kończyn dolnych istotne znaczenie ma staranna analiza ogólnego stanu zdrowia pacjenta (wywiad osobisty), badanie fizykalne oraz badanie USG Doppler.
Do badań stosuje się angiografię (badanie rentgenowskie naczyń krwionośnych z użyciem środka kontrastowego), obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI) lub tomografię komputerową (TK). [9]
Kluczowe informacje dostarcza pomiar ciśnienia obwodowego oraz określenie wskaźnika kostka-ramię (ABI – ankle-brachial index). [10]
W ramach diagnostyki lekarz może również wykonać badanie serca za pomocą EKG lub skierować pacjenta na badanie krwi. [11]
Czy wiesz, że ?
- U 15–20% osób, u których występuje chromanie przestankowe (utykanie), w ciągu swojego życia rozwinie się niedokrwienie krytyczne.
- Pacjenci z chromaniem przestankowym, którzy jednocześnie chorują na cukrzycę, mają aż 10-krotnie wyższe ryzyko wystąpienia krytycznego niedokrwienia.
- Jeśli niedokrwienie nie jest leczone i nie zostanie przeprowadzona rewaskularyzacja, ryzyko amputacji kończyny w ciągu roku sięga nawet 95%. [12]
Niedokrwienie kończyn dolnych – jaka jest prognoza i możliwe powikłania
- Krytyczne niedokrwienie kończyn dolnych może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, w tym amputacji kończyn oraz skrócić oczekiwaną długość życia.
- Im wcześniej pacjent z objawami niedokrwienia zostanie poddany leczeniu, tym mniejsze ryzyko wystąpienia powikłań.
- Około połowa pacjentów cierpiących na tę chorobę żyje dłużej niż pięć lat od momentu postawienia diagnozy.
- Do częstych przyczyn zgonów u pacjentów z niedokrwieniem krytycznym należą różne powikłania sercowe lub udar mózgu. [13]
Amputacja
Powikłania kardiologiczne
Udar
Przyspieszona progresja starzenia się
Zalecamy, aby nie opóźniać leczenia niedokrwienia kończyn.
Nie zwlekaj z leczeniem niedokrwienia kończyn dolnych, a w przypadku problemów zdrowotnych lub wątpliwości co do swojego stanu zdrowia, udaj się do lekarza specjalisty. Zapobiegniesz w ten sposób niepotrzebnym komplikacjom zdrowotnym.
Leczenie niedokrwienia
Ostre niedokrwienie kończyny, podobnie jak niedokrwienie krytyczne, wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Celem leczenia, w którym często uczestniczą specjaliści z różnych dziedzin, jest przywrócenie przepływu krwi w dotkniętej okolicy i zachowanie funkcji kończyny. Przywrócenie dopływu krwi do naczyń nazywa się rewaskularyzacją. [14][15]
W przypadku krytycznego niedokrwienia stosuje się różne metody leczenia chirurgicznego.
- Angioplastyka – rekonstrukcja naczynia, polegająca na wprowadzeniu małego balonu do ciała w celu udrożnienia naczynia.
- Angioplastyka z wprowadzeniem stentu, który „wzmacnia” uszkodzoną tętnicę.
- Endarterektomia – zabieg polegający na usunięciu części tętnicy i blaszki miażdżycowej.
- Bypass – „ominięcie” zwężonej lub zamkniętej tętnicy innym naczyniem pochodzącym z ciała pacjenta lub sztucznym materiałem. [16]
Do metod leczenia zachowawczego zalicza się:
- Eliminacja czynników ryzyka (rzucenie palenia, redukcja wagi, utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi),
- właściwe leczenie chorób towarzyszących (takich jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze),
- przyjmowanie leków zmniejszających ryzyko chorób serca i naczyń. [17]
Ostre niedokrwienie kończyny dolnej leczy się różnymi metodami.
- Leczenie endowaskularne obejmuje zabiegi chirurgiczne na tętnicach (np. angioplastykę) oraz rozpuszczanie skrzepów krwi.
- Leczenie przeciwzakrzepowe polega na podawaniu leków przeciwzakrzepowych. W niektórych przypadkach różne metody leczenia są łączone. [18]
Leczenie zachowawcze obejmuje podawanie heparyny (substancji zmniejszającej krzepliwość krwi) w infuzjach, nawadnianie pacjenta oraz podawanie leków przeciwbólowych. [19]
Uwaga
Leczenie choroby niedokrwiennej kończyn dolnych może być ustalone tylko przez lekarza po ocenie ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Dlatego nie należy traktować tego artykułu jako gotowej instrukcji schematu leczenia, który może ustalić wyłącznie lekarz.
Zapobieganie niedokrwieniu
Ryzyko niedokrwienia kończyn dolnych można zmniejszyć, stosując się do zaleceń profilaktycznych podobnych do tych stosowanych w przypadku chorób układu krążenia. Lekarze zalecają:
- rzucenie palenia,
- obniżenie poziomu cholesterolu,
- utrzymywanie prawidłowego ciśnienia krwi,
- przestrzeganie leczenia cukrzycy,
- prowadzenie zdrowego stylu życia i regularne wykonywanie ćwiczeń. [20]
Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych: Fizjoterapia
Aktywność fizyczna odgrywa ważną rolę u pacjentów z niedokrwieniem kończyn. Dobrze dobrana aktywność wspomaga krążenie krwi, mobilność i siłę mięśni, stanowiąc nieodłączny element leczenia zachowawczego. Fizjoterapeuta może zalecić rodzaj ćwiczeń, ich intensywność i częstotliwość, chyba że stan zdrowia pacjenta na to nie pozwala.
- Zalecane aktywności obejmują chodzenie na bieżni i jazdę na rowerze stacjonarnym.
- Ćwiczenia skupiające się na kończynach górnych poprawiają ogólną sprawność.
- Fizjoterapeuci stosują również metody wspomagające mikrokrążenie krwi.
- Pacjenci mogą skorzystać z elektroterapii, magnetoterapii i hydroterapii. [21]
Alternatywne procedury w przypadku niedokrwienia kończyn
- Masaże – mogą łagodzić ból, dyskomfort i poprawiać krążenie krwi. Jednakże ze względu na ryzyko zakrzepicy żył głębokich zabiegi te powinny być wykonywane wyłącznie przez doświadczonego masażystę, po uzyskaniu zgody lekarza. [22]
- Akupunktura – niektóre badania wskazują na działanie akupunktury, która poprawia przepływ krwi i natlenienie w leczonych częściach ciała. [23]
- Zioła – preparaty ziołowe mogą odgrywać korzystną rolę w profilaktyce chorób naczyniowych lub wspomagać ich leczenie. Na przykład miłorząb japoński stosowany jest w celu wspomagania krążenia krwi obwodowej. Wybór preparatów ziołowych należy skonsultować z lekarzem. [24]
Ważne informacje dotyczące postępowania w przypadku niedokrwienia kończyn
W przypadku choroby niedokrwiennej kończyn niektóre części kończyn nie są odpowiednio ukrwione, co prowadzi do ich uszkodzenia.
Choroba ta charakteryzuje się wysoką śmiertelnością, dlatego objawy niedokrwienia należy niezwłocznie omówić z lekarzem.
Leczenie niedokrwienia odbywa się zarówno metodami zachowawczymi, jak i chirurgicznymi. Celem leczenia jest przywrócenie przepływu krwi w dotkniętej okolicy.
Podsumowanie i zalecenia dotyczące leczenia niedokrwienia kończyn dolnych
Udaj się do lekarza
Leczenie niedokrwienia kończyn dolnych zawsze ustala lekarz na podstawie dokładnego badania, oceny stanu zdrowia i postawienia dokładnej diagnozy.
Leczenie przyczynowe niedokrwienia kończyn dolnych
Po badaniu ogólnym lekarz zaleci leczenie przyczyny niedokrwienia kończyn dolnych. W związku z chorobą doradzi również w zakresie możliwych zmian stylu życia i dalszego postępowania.
Łagodzenie bólu, stanów zapalnych i poprawa krążenia krwi
Leczenie objawowe skupia się na objawach lub symptomach (oznakach) choroby. Takie leczenie może znacznie poprawić jakość życia i wesprzeć kompleksowe leczenie w trakcie choroby.
Źródła, linki i literatura
[1] Shishehbor M. H. Ostre i krytyczne niedokrwienie kończyn: kiedy czas ucieka. Cleve Clin J Med. 2014 Apr;81(4):209-216, doi: 10.3949/ccjm.81gr.13003. Dostępny pod adresem: https://www.ccjm.org/content/ccjom/81/4/209.full.pdf
[2] Cunha J.P. Co to jest krytyczne niedokrwienie kończyn (CLI) a ostre niedokrwienie kończyn? eMedicineHealth, 19. Listopad 2021 r. Dostępny pod adresem: https://www.emedicinehealth.com/critical_limb_ischemia_cli_vs_acute_limb_ischemia/article_em.htm
[3] Cunha J.P. Co to jest krytyczne niedokrwienie kończyn (CLI) a ostre niedokrwienie kończyn? eMedicineHealth, 19. Listopad 2021 r. Dostępny pod adresem: https://www.emedicinehealth.com/critical_limb_ischemia_cli_vs_acute_limb_ischemia/article_em.htm
[4] Medyczny słownik terminów medycznych: D-I. Harvard Health Publishing, Harvard Medical School. °13. Grudzień 2011 r. Dostępny pod adresem: https://www.health.harvard.edu/d-through-i#I-terms
[5] Shishehbor M. H. Ostre i krytyczne niedokrwienie kończyn: kiedy czas jest bezlitosny. Cleve Clin J Med. 2014 Apr;81(4):209-216, doi: 10.3949/ccjm.81gr.13003. Dostępny pod adresem: https://www.ccjm.org/content/ccjom/81/4/209.full.pdf
[6] Cunha J.P. Co to jest krytyczne niedokrwienie kończyn (CLI) a ostre niedokrwienie kończyn? eMedicineHealth, 19. Listopad 2021 r. Dostępny pod adresem: https://www.emedicinehealth.com/critical_limb_ischemia_cli_vs_acute_limb_ischemia/article_em.htm
[7] Shishehbor M. H. Ostre i krytyczne niedokrwienie kończyn: kiedy czas ucieka. Cleve Clin J Med. 2014 Apr;81(4):209-216, doi: 10.3949/ccjm.81gr.13003. Dostępny pod adresem: https://www.ccjm.org/content/ccjom/81/4/209.full.pdf
[8] Cunha J.P. Co to jest krytyczne niedokrwienie kończyn (CLI) a ostre niedokrwienie kończyn? eMedicineHealth, 19. Listopad 2021 r. Dostępny pod adresem: https://www.emedicinehealth.com/critical_limb_ischemia_cli_vs_acute_limb_ischemia/article_em.htm
[9] Ostre niedokrwienie kończyn. Emergency Care Institute, Nowa Południowa Walia. Dostępny pod adresem: https://aci.health.nsw.gov.au/networks/eci/clinical/clinical-tools/vascular-emergencies/acute-limb-ischaemia
[10] Cunha J.P. Co to jest krytyczne niedokrwienie kończyn (CLI) a ostre niedokrwienie kończyn? eMedicineHealth, 19. Listopad 2021 r. Dostępny pod adresem: https://www.emedicinehealth.com/critical_limb_ischemia_cli_vs_acute_limb_ischemia/article_em.htm
[11] Ostre niedokrwienie kończyn. Emergency Care Institute, Nowa Południowa Walia. Dostępny pod adresem: https://aci.health.nsw.gov.au/networks/eci/clinical/clinical-tools/vascular-emergencies/acute-limb-ischaemia
[12] Shishehbor M. H. Ostre i krytyczne niedokrwienie kończyn: kiedy czas ucieka. Cleve Clin J Med. 2014 Apr;81(4):209-216, doi: 10.3949/ccjm.81gr.13003. Dostępny pod adresem: https://www.ccjm.org/content/ccjom/81/4/209.full.pdf
[13] Krytyczne niedokrwienie kończyn. Cleveland Clinic, 23. Maj 2023 r. Dostępny pod adresem: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23120-critical-limb-ischemia
[14] Shishehbor M. H. Ostre i krytyczne niedokrwienie kończyn: kiedy czas ucieka. Cleve Clin J Med. 2014 Apr;81(4):209-216, doi: 10.3949/ccjm.81gr.13003. Dostępny pod adresem: https://www.ccjm.org/content/ccjom/81/4/209.full.pdf
[15] Cunha J.P. Co to jest krytyczne niedokrwienie kończyn (CLI) a ostre niedokrwienie kończyn? eMedicineHealth, 19. Listopad 2021 r. Dostępny pod adresem: https://www.emedicinehealth.com/critical_limb_ischemia_cli_vs_acute_limb_ischemia/article_em.htm
[16] Cunha J.P. Co to jest krytyczne niedokrwienie kończyn (CLI) a ostre niedokrwienie kończyn? eMedicineHealth, 19. Listopad 2021 r. Dostępny pod adresem: https://www.emedicinehealth.com/critical_limb_ischemia_cli_vs_acute_limb_ischemia/article_em.htm
[17] Santilli J. D., Santilli S. M. Przewlekłe krytyczne niedokrwienie kończyn: diagnostyka, leczenie i rokowanie. Am Fam Physician. 1999 Apr 1; 59(7): 1899-1908. Dostępny pod adresem: https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/1999/0401/p1899.html
[18] Cunha J.P. Co to jest krytyczne niedokrwienie kończyn (CLI) a ostre niedokrwienie kończyn? eMedicineHealth, 19. Listopad 2021 r. Dostępny pod adresem: https://www.emedicinehealth.com/critical_limb_ischemia_cli_vs_acute_limb_ischemia/article_em.htm
[19] Łukasiewicz A. Współczesne postępowanie w ostrym niedokrwieniu kończyn dolnych: determinanty wyboru leczenia. J Clin Med. 2020 May 16; 9 (5): 1501, doi: 10.3390/jcm9051501. Dostępny pod adresem: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7291168/
[20] Shishehbor M. H. Ostre i krytyczne niedokrwienie kończyn: kiedy czas ucieka. Cleve Clin J Med. 2014 Apr;81(4):209-216, doi: 10.3949/ccjm.81gr.13003. Dostępny pod adresem: https://www.ccjm.org/content/ccjom/81/4/209.full.pdf
[21] Spannbauer A., Chwała M., Ridan T. et al. Przerywane chromanie przestankowe w praktyce fizjoterapeutów. Biomed Res Int. 2019 Sep 18; 2019:2470801, doi: 10.1155/2019/2470801. Dostępny pod adresem: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6766680/
[22] Masaż w chorobie tętnic obwodowych. The Medical Massage Lady, 7. Listopad 2022 r. Dostępny pod adresem: https://www.themedicalmassagelady.co.uk/blog/massage-for-peripheral-artery-disease.html
[23] Suzuki S., Ichioka S., Omata H. i wsp. Wpływ akupunktury na niedokrwienie kończyn dolnych. J Saitama Medical University 2009; 36: 1-10. Dostępny pod adresem: https://www.saitama-med.ac.jp/jsms/vol36/01/jsms36_001_010.pdf
[24] Wong C. Leki na chorobę tętnic obwodowych. Verywell Health, 28. Październik 2021 r. Dostępny pod adresem: https://www.verywellhealth.com/natural-remedies-for-peripheral-artery-disease-88856
Jak łagodzić ból, stany zapalne i poprawić krążenie krwi?
.png "ph"){kind=small}
