Reumatoidalne zapalenie stawów - (postępujące zapalenie wielostawowe) - objawy, opis i leczenie

Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów dotyczą głównie stawów, choć choroba może niekorzystnie wpływać także na inne części ciała.

Głównymi objawami są:

• ból jednego lub kilku stawów,
• sztywność dotkniętych stawów, szczególnie rano,
• tkliwość i obrzęk stawów,
• zaczerwienienie dotkniętych stawów,
• zmęczenie, osłabienie,
• podwyższona temperatura. ^[1]

Reumatoidalne zapalenie stawów może mieć długotrwały wpływ na zdrowie serca, układu naczyniowego i układu oddechowego.

Pogorszenie objawów określa się mianem zaostrzenia reumatoidalnego zapalenia stawów (nawrotu), fazę ustąpienia objawów nazywa się remisją. ^[2]

Jeśli zaostrzenie choroby utrzymuje się przez tygodnie, po czym następuje samoistna remisja, rokowanie długoterminowe u pacjentów jest lepsze. Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż rok bez poprawy, wzrasta prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych zmian w stawach (deformacje, ograniczenie ruchu). ^[3]

Reumatoidalne zapalenie stawów to bolesna choroba, która może uszkodzić stawy do tego stopnia, że dla osoby chorej problematyczne może być nawet ściśnięcie dłoni. Czasami pacjenci z trudem wstają rano z łóżka. Dlaczego ta choroba się rozwija, jak ją leczyć i jak z nią żyć?

Reumatoidalne zapalenie stawów – pojęcia podstawowe

Reumatoidalne zapalenie stawów, wcześniej znane jako postępujące zapalenie wielostawowe, jest przewlekłą chorobą zapalną, która atakuje przede wszystkim stawy. Potocznie i w dużym uproszczeniu nazywana jest „reumatyzmem”.

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy atakuje własne, zdrowe tkanki, które błędnie uważa za niepożądane. ^[4] Następstwem tego jest stan zapalny, który w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów wpływa na tkankę łączną w stawach. Stan zapalny może uszkodzić staw do tego stopnia, że oprócz bólu i obrzęku pojawiają się deformacje stawów i znaczne ograniczenie ruchu. Najczęściej dotknięte są stawy dłoni, nadgarstków, kolan i kostek. ^[5]

• Symetryczne reumatoidalne zapalenie stawów – dotknięte są te same stawy po obu stronach ciała, np. oba kolana lub oba nadgarstki.
• Asymetryczne reumatoidalne zapalenie stawów – pacjent ma problemy tylko po jednej stronie ciała, np. dotknięte są tylko stawy lewej ręki. ^[8]
• Seropozytywne reumatoidalne zapalenie stawów – najczęstszy typ reumatoidalnego zapalenia stawów, dotykający aż 80% pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów. We krwi obecne są autoprzeciwciała (czynnik reumatoidalny – RF oraz przeciwciała przeciwko cytrulinie znane jako ACPA). Obecność czynnika reumatoidalnego zwykle oznacza gorsze rokowanie choroby. Jednocześnie jednak brak czynnika reumatoidalnego nie oznacza automatycznie łagodniejszego przebiegu choroby.
• Seronegatywne reumatoidalne zapalenie stawów – pacjenci z tym typem reumatoidalnego zapalenia stawów nie mają we krwi żadnych z powyższych przeciwciał.

Chociaż objawy reumatoidalnego zapalenia stawów są bardzo podobne u seropozytywnego i seronegatywnego reumatoidalnego zapalenia stawów, mogą występować różnice w nasileniu bólu lub odpowiedzi na różne rodzaje leczenia. ^{[9] , [10]}

Do diagnozowania reumatoidalnego zapalenia stawów stosuje się kombinację różnych procedur.

• Badanie fizykalne – monitoruje się stan stawów, ból stawów, obrzęk czy zmiany zabarwienia skóry.
• Badania krwi – sedymentacja czerwonych krwinek, CRP (oba służą jako wskaźniki stanu zapalnego), morfologia krwi i kontrola przeciwciał (czynnik reumatoidalny – RF, przeciwciała antycytrulinowe – ACPA).
• Metody obrazowania – RTG, rezonans magnetyczny, USG. ^[11]

Im szybciej pacjent otrzyma dokładną diagnozę, tym szybciej będzie mógł rozpocząć leczenie, które złagodzi lub zatrzyma przebieg choroby. Za korzystny horyzont czasowy dla postawienia diagnozy uważa się okres 6 miesięcy od wystąpienia objawów. ^[12]

• Reumatoidalne zapalenie stawów dotyka ponad 18 milionów ludzi na całym świecie.
• Około 70% pacjentów to kobiety, a 55% z nich to osoby w wieku powyżej 55 lat.
• U trzech czwartych pacjentów występuje umiarkowana lub ciężka postać choroby. ^[13]

Terapia reumatoidalnego zapalenia stawów ma na celu zmniejszenie stanu zapalnego i osiągnięcie remisji. Ma łagodzić objawy choroby, zapobiegać uszkodzeniom stawów lub narządów wewnętrznych oraz poprawiać stan ogólny. Wreszcie, celem leczenia jest zminimalizowanie ryzyka długotrwałych powikłań reumatoidalnego zapalenia stawów. ^[14]

Leki na reumatoidalne zapalenie stawów można podzielić na kilka kategorii.

• Niesteroidowe leki przeciwzapalne – łagodzą ból i stany zapalne, zapewniając tymczasową ulgę.
• Kortykosteroidy – hamują procesy zapalne, jednak ich długotrwałe stosowanie niesie ze sobą szereg skutków ubocznych.
• Leki modyfikujące przebieg choroby zwane DMARDs – spowalniają przebieg choroby i zapobiegają poważnym uszkodzeniom stawów.
• Leczenie biologiczne – stosowane jest w przypadkach, gdy inne metody leczenia zawiodły. Biologiczne leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów wykorzystuje różne przeciwciała, białka i inne substancje, których celem jest zmniejszenie aktywności choroby. ^{[15] ,[16]}

W leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów stosuje się także metody niefarmakologiczne, czyli metody inne niż stosowanie leków.

• Zimne i ciepłe okłady (ciepło łagodzi sztywne stawy i napięte mięśnie, zimno działa przeciwbólowo i zmniejsza obrzęk).
• Fizjoterapia, ćwiczenia (regularny ruch może złagodzić ból i poprawić ruchomość).
• Ortezy, sprzęty ortopedyczne

W najpoważniejszych przypadkach można zastosować różne rozwiązania chirurgiczne – na przykład usunięcie błony stawowej, operację ścięgna lub wymianę stawu. ^{[17] ,[18]}

Alternatywne lub wspomagające metody leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów obejmują różne suplementy diety, akupunkturę, masaże lub hydroterapię. Można także spróbować ćwiczeń tai-chi, które charakteryzują się płynnymi ruchami, nieobciążającymi stawów, czy jogi. Ulgę w bólu mogą przenieść również różne techniki relaksacyjne. ^[19]

Pacjenci cierpiący na reumatoidalne zapalenie stawów powinni przestrzegać zdrowej diety. Jeżeli w diecie brakuje jakichś ważnych składników odżywczych, istnieje możliwość dostarczenia ich do organizmu w formie suplementów diety. Suplementy można również stosować w celu wspierania zdrowia stawów lub łagodzenia objawów RZS. Do popularnych składników suplementów diety należą:

• Nienasycone kwasy tłuszczowe Omega-3 (pomagają zwalczać stany zapalne, mogą zmniejszać obrzęki i sztywność, a także korzystnie wpływają na układ sercowo-naczyniowy).
• Boswellia serrata (roślina pomagająca utrzymać kości i stawy w prawidłowym stanie).
• Glukozamina i chondroityna (substancje ważne dla chrząstki stawowej, wspomagają zdrowie stawów).
• Kurkumina (przeciwutleniacz o działaniu przeciwzapalnym).^{[20] ,[21]}

Przed rozpoczęciem stosowania jakichkolwiek suplementów diety należy skonsultować się z lekarzem, aby nie zakłócić efektu zaleconej kuracji.

Reumatoidalne zapalenie stawów może mieć negatywny wpływ na ogólny stan zdrowia i skrócić oczekiwaną długość życia. Powodem jest zarówno sama choroba, zwłaszcza ciężkie uszkodzenie stawów, jak i długotrwałe stosowanie kortykosteroidów oraz zwiększone ryzyko infekcji.

• Według amerykańskich badań klinicznych pacjenci z reumatoidalnym zapaleniem stawów żyją średnio 77 lat, podczas gdy zdrowi ludzie żyją 82 lata.
• Osoby cierpiące na reumatoidalne zapalenie stawów częściej cierpią na miażdżycę (stwardnienie tętnic).
• Ryzyko śmierci związanej z chorobami serca jest do 60% wyższe u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów w porównaniu z osobami bez reumatoidalnego zapalenia stawów.
• Wraz z rozwojem nowoczesnych metod leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów (leczenie biologiczne) wydłuża się długość życia pacjentów. Zwłaszcza jeśli pacjenci stosują się do leczenia i dbają o zdrowy tryb życia. ^[22]

Ciekawą nowością w badaniach nad leczeniem reumatoidalnego zapalenia stawów jest odkrycie naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego, którzy zajmują się możliwością oddziaływania na układ odpornościowy pacjentów. Naukowcy odkryli, że zastosowanie kwasu all-trans-retinowego bezpośrednio do stawu może zmienić naturę komórek chorobotwórczych i przekształcić je w komórki zapobiegające chorobie. Podejście to będzie można przetestować w różnych badaniach klinicznych w nadchodzących latach. ^[23]